Stowarzyszenie Willa Decjusza i Redakcja „Krytyki Politycznej” zapraszają w środę, 4 listopada, o godz. 17.00 na spotkanie pt. „Inteligencja społecznie zaangażowana – etos lewicy”. Gośćmi spotkania prowadzonego przez Michała Sutowskiego („Krytyka Polityczna”) będą prof. Bronisław Łagowski i prof. Andrzej Mencwel. Punktem wyjścia dyskusji będącej próbą ożywienia etosu inteligencji zaangażowanej w życie kulturalne i artystyczne w Polsce XXI wieku będzie książka prof. Mencwela, „Etos lewicy”.

„Etos Lewicy” to książka poświęcona tradycji polskiej lewicy z przełomu XIX i XX wieku pokazuje, jak wielką wykonano w Polsce pracę na rzecz społecznego postępu, walki z przesądami, ciasnotą umysłową. Historie polskich społeczników i intelektualistów, pozytywistów i marksistów, anarchistów i państwowców – Brzozowskiego, Abramowskiego, Krzywickiego czy Kelles-Krauza – to opowieści o tym, jak w naszym kraju próbowano opisać i zmienić świat. Zrozumieć lokalny kontekst i wpisać go w procesy ogólne – nowoczesność i europejski kapitalizm. Próby te różniło wiele, ale łączyła idea, że ludzki świat tworzymy my sami, że w dotychczasowym kształcie jest on niesprawiedliwy i domaga się naprawy, a jego ulepszenie wymaga nowoczesnych narzędzi opisu. Myśleć i działać jednocześnie, teoretyzować i praktykować polityczną naprawę świata – oto przesłanie „Etosu lewicy”.

„…w roku 1984, a więc w środku tamtych „ciemnych lat”, podjąłem decyzję napisania książki Etos lewicy, którą do roku 1987 napisałem (ukazała się dopiero w 1990, bo tak wówczas drukowano). Choć była to habilitacja, która została przyjęta, motywy, jakie mną powodowały poza naukę wykraczały. Chciałem mianowicie dowieść, że lewica w Polsce ma inną własną tradycję, niż bolszewicka, która w roku 1981 była zbrojna już tylko w nagą przemoc; chciałem też powrócić do właściwego tej tradycji języka i współcześnie go ożywić, bo bez żywego języka nie ma żywych idei. Zadania te, mimo że od czasu, gdy je wyznaczyłem, minęło prawie ćwierć wieku, pozostają nadal aktualne, wierzę zatem, że Etos lewicy czeka jeszcze na swoją porę.”

Andrzej Mencwel (1940) –  kulturoznawca, historyk idei, twórca Instytutu Kultury Polskiej UW, wybitny znawca m.in. twórczości Stanisława Brzozowskiego, a także idei paryskiej „Kultury”, laureat nagrody Polskiego PEN Clubu im. Jana Strzeleckiego. Autor licznych książek, m.in. „Sprawa sensu” (1971), „Stanisław Brzozowski  –  kształtowanie myśli krytycznej” (1976), „Spoiwa” (1983), „Przedwiośnie czy potop” (1997), „Wyobraźnia antropologiczna” (2006), „Rodzinna Europa po raz pierwszy” (2009).

Autor o książce: „Pisałem ją w latach 1985 – 1987, pod wieloma względami schyłkowych, a poza pasją odkrywania pobudzały mnie dwa jeszcze doświadczenia  –  dojmująca pustka ideowa tamtej władzy i jej adherentów, którzy lewicą się mienili; żywiołowy pęd intelektualistów i artystów ku prawicy oraz jej dynamiczna kulturalna dominacja. Chciałem dowieść, że lewica w Polsce ma inną niż oficjalna tradycję, a także własny język, idee i kulturę. Na ile mi się to udało, nie mnie oceniać, w każdym razie moich synów przekonałem, że jest to tradycja i kultura prawowita. Skłamałbym dzisiaj mówiąc, że mi na tym nie zależało.”

Fragmenty książki:
„Każdy historyczny precedens ma swoje momenty farsowe i tragiczne. Nic jednak nie może przesłonić wymowy tego obrazu: Łódź stała w ciszy i bezruchu, robotnicy wznosili barykady, kozacy strzegli kapitału. Ruch robotniczy na ziemiach polskich przestał być odtąd inteligenckim teorematem, a socjalizm zjawiskiem kołkowym. Również zagadnienie niepodległości zostało na nowo postawione. To po buncie łódzkim powstały zarówno Polska Partia Socjalistyczna, jak i Socjaldemokracja Królestwa Polskiego. Abramowski powtarzał w ekstazie: „Bo czas już nadszedł! Zeit ist schon gekommen!”.

„Jest faktem z kolei, że hasło „demokracja ludowa“ było z początku używane przez teoretyków i publicystów zarówno PPR, jak i PPS. Mało kto już jednak dzisiaj pamięta, z wyjątkiem niektórych zawodowych historyków, że hasło to oznaczało wówczas pewną projektowaną poważnie rzeczywistość społeczną. Demokracja ludowa miała być nowym typem ustrojowym, „trzecią drogą” pomiędzy radzieckim wzorcem dyktatury proletariatu a zachodnią koncepcją demokracji parlamentarnej. To właśnie teoretycy i publicyści PPS (Julian Hochfeld zwłaszcza, ale nie on jeden), nie zaś PPR (Władysław Gomułka, z którym się ono kojarzy) hasło to wypełnili oryginalną treścią polityczną, uczynili je synonimem syntezy społecznego rewolucjonizmu i republikańskiego demokratyzmu.”

4 listopada (środa), Willa Decjusza, godz. 17.00, wstęp wolny