W najbli�sz� niedziel�, tj. 21 listopada, zapraszamy na kolejne Spotkania z Kultur� Renesansu w ramach tegorocznej edycji programu Szlak Renesansu w Ma�opolsce. W centrum zainteresowania znajd� si� tym razem zabytki epoki Renesansu w Tarnowie (Ratusz, renesansowe kamienice przy Rynku, monumentalne nagrobki w Katedrze) oraz otwarty w�a�nie po d�ugim remoncie Dw�r Obronny w Szymbarku.

Od 11.00 do 16.00, o ka�dej pe�nej godzinie, przewodnicy b�d� nieodp�atnie oprowadza� zwiedzaj�cych po obiektach, niew�tpliwie nale��cych do pere� Renesansu w Polsce. Organizatorzy zaplanowali r�wnie� wydarzenia towarzysz�ce zwiedzaniu, kt�rych program dost�pny b�dzie na stronach internetowych: www.szlakrenesansu.pl i www.villa.org.pl. W Tarnowie zwiedzanie rozpoczyna� si� b�dzie co godzin� przed Ratuszem, a w Szymbarku � przed wej�ciem do Dworu - has�o: �Szlak Renesansu w Ma�opolsce�.

Istnieje r�wnie� mo�liwo�� udzia�u w autokarowej wizycie studyjnej do Tarnowa i Szymbarku. Zapraszamy przedstawicieli Urz�du Marsza�kowskiego, pracownik�w instytucji kultury, bran�y turystycznej, dziennikarzy, student�w i uczni�w oraz wszystkich zainteresowanych programem. Koszty udzia�u w wizycie studyjnej pokrywa organizator. Ze wzgl�du na ograniczon� liczb� miejsc, prosimy o wcze�niejsze wys�anie zg�oszenia udzia�u na adres: kasia@villa.org.pl lub zg�oszenie telefoniczne - tel. 012 425 36 44 w. 148, 153. Zg�oszenia przyjmowane b�d� do pi�tku 19 listopada, do godz. 14.00. Liczba miejsc ograniczona � decyduje kolejno�� zg�osze�.

Program wyjazdu studyjnego

9.00 - wyjazd autokaru z Krakowa - ul. Ka�u�y
- przejazd do Tarnowa
11.00 - renesansowe zabytki Tarnowa � zwiedzanie w towarzystwie przewodnika
- Ratusz, zesp� kamienic w Rynku, nagrobki w Katedrze
- przejazd do Szymbarku
15.00 - zwiedzanie szlacheckiego Kasztelu
- powr�t do Krakowa przewidziany ok. godziny 19.00

Kolejna ods�ona tegorocznej edycji programu b�dzie mie� miejsce w niedziel�, 28 listopada, i obejmowa� b�dzie: Lamus w Branicach, Opactwo Cysters�w w Mogile i Zamek w Suchej Beskidzkiej. Natomiast, na 30 listopada zaplanowane zosta�o podsumowuj�ce seminarium w Willi Decjusza, po��czone ze zwiedzaniem obiektu.

Szlak Renesansu 2010

Przystanek pierwszy: Tarn�w

Pierwsza wzmianka o Tarnowie pochodzi z roku 1125. W 1264 roku spotkali si� w Tarnowie ksi��� Rusi Halickiej Daniel i Boles�aw V Wstydliwy i wsp�lnie dokonali rozgranicze� podleg�ych im ksi�stw. Prawa miejskie Tarn�w uzyska� w 1330 z nadania W�adys�awa �okietka. �wczesnym w�a�cicielem miasta by� Spycimir Leliwita. Dlatego herbem Tarnowa sta�a si� w�a�nie Leliwa. Tarn�w przez wieki pozostawa� miastem prywatnym, b�d�c kolejno w�asno�ci� rod�w: Tarnowskich (potomk�w Spycimira, jednym z nich by� hetman Jan Amor Tarnowski), Ostrogskich, Zas�awskich i Sanguszk�w. W 1528 roku na zamku w Tarnowie przebywa� przez p� roku wygnany kr�l W�gier Jan Z�polya.

W XVIII stuleciu, po pierwszym rozbiorze, Tarn�w sta� si� cz�ci� monarchii habsburskiej (Kr�lestwo Galicji i Lodomerii). Dzi�ki temu utworzono w Tarnowie biskupstwo, gdy� dotychczas pobliskie tereny podlega�y biskupowi krakowskiemu, a Krak�w znacznie p�niej sta� si� na dobre cz�ci� Cesarstwa Austriackiego. W 1856 Tarn�w znalaz� si� przy trasie kolei �elaznej (2-torowa linia kolejowa Krak�w-D�bica), co sprzyja�o szybszemu rozwojowi miasta. Tarn�w by� pierwszym wolnym miastem w Polsce porozbiorowej. Zosta� wyzwolony z 30 na 31 pa�dziernika 1918 roku.

�Per�a Renesansu� - tak o tarnowskiej Star�wce m�wi� wybitni znawcy sztuki. Tarn�w w dobie Renesansu by� jednym z najpi�kniejszych miast w Polsce. Pi�kny ko�ci� parafialny, wspania�y ratusz, bogate polichromowane na zewn�trz kamienice mieszcza�skie o ciekawej architekturze stwarza�y wspania�y widok. W pocz�tkach XVI wieku Tarn�w liczy� oko�o 1200 mieszka�c�w. Miasto posiada�o mury obronne, wodoci�gi i kanalizacj�. Zamo�ni mieszka�cy trudnili si� rzemios�em i handlem. W�a�cicielem Tarnowa by� w tym czasie wybitny polityk, cz�owiek �wiat�y i bywa�y w �wiecie, hetman wielki koronny Jan Tarnowski.

Ratusz

Usytuowany po�rodku tarnowskiego Rynku jest, obok Katedry, najstarsz� i najokazalsz� z zabytkowych budowli miasta. Za spraw� formy i wystroju zaliczany jest do architektonicznych dzie� epoki Renesansu. Nietrudno odnale�� w nim elementy budowli z czas�w �redniowiecza, gdy� pocz�tkami swymi si�ga co najmniej po�owy XV w. Doszcz�tnie zniszczony podczas dw�ch wielkich po�ar�w miasta (1483 i 1484), ju� przed 1500 rokiem zosta� odbudowany, a mo�e nawet zbudowany na nowo za spraw� Jana Amora z Tarnowa, ojca hetmana Jana Tarnowskiego, jako budynek w ca�o�ci murowany i pi�trowy. Obecny kszta�t Ratusza jest rezultatem przebudowy i rozbudowy dokonanej pomi�dzy 1567 a 1594 rokiem przez ksi�cia Konstantego Ostrogskiego lub jego syna Janusza. Przypuszcza si�, i� plany owych przekszta�ce� opracowa� Jan Maria Padovano. Nie mo�na jednak wykluczy�, �e autorem ich by� murator kr�lewski Santi Gucci.

Ratusz jest pi�trow� budowl� w kszta�cie skrzyni, zwie�czon� wysok� �cian� attyki, skrywaj�c� pogr��one dachy, wzorowan� na attyce krakowskich sukiennic, ozdobion� grzebieniem z�o�onym z kamiennych maszkaron�w i sterczyn. Wie�a ratuszowa, dominuj�ca nad ca�ym miastem, jest w dolnej, starszej cz�ci, kwadratowa, wy�ej cylindryczna, zwie�czona gankiem stra�y z wielograniastym he�mem, nad kt�rym widnieje Pogo� Litewska ostatnich w�a�cicieli Tarnowa - ksi���t Ostrogskich. Pierwsze pi�tro ratusza zajmuj� dwa wielkie pomieszczenia: Sala Posp�lstwa i Sala Rady, do kt�rych prowadz� reprezentacyjne schody znajduj�ce si� w renesansowej klatce schodowej. Obecnie Ratusz pe�ni rol� obiektu ekspozycyjnego Muzeum Okr�gowego.

Zesp� renesansowych kamienic
Przed g��wnym wej�ciem katedry wznosi si� zabytkowa kamienica - dom Miko�ajowskich. Jest to najlepiej zachowany dom w Tarnowie z pocz�tku XVI w. Wej�cie do kamienicy zdobi pi�kny renesansowy kamienny portal, a nad nim asymetrycznie umieszczony kartusz herbowy z gryfem i �aci�skim napisem informuj�cym, ze dom by� �fundowany� w 1524 r. Obecnie w Domu Miko�ajowskich i dw�ch s�siednich kamienicach znajduj� si� zbiory sztuki sakralnej Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie. B�d�c na rynku nale�y zwr�ci� uwag� na dwie kamienice z podcieniami po stronie p�nocnej wybudowane w II po�owie XVI w., kt�re najlepiej prezentuj� zachowane fragmenty stylu renesansu (kamieniarka, attyki).
Kolejnym przyk�adem budownictwa renesansowego jest Dom Florencki z II po�owy XVI w. z elewacj� frontow� podwieszon� na poziomie pi�tra na charakterystycznych kamiennych kroksztynach.

Renesansowe nagrobki w Katedrze

Katedra w Tarnowie zosta�a wniesiona jako jednonawowa budowla pod koniec XIV w. By�a rozbudowywana poprzez dobudowanie od po�udnia i p�nocy bocznych kaplic, kt�re nast�pnie przerodzi�y si� w nawy boczne �wi�tyni. Szczeg�lnymi - wzbudzaj�cymi zachwyt zabytkami - s� kamienne nagrobki znajduj�ce si� wewn�trz tej �wi�tyni prezentuj�ce styl gotycki, renesansowy i barokowy. Pomnik nagrobny Barbary z Ro�nowa znajduj�cy si� w prezbiterium ko�cio�a jest podr�cznikowym przyk�adem jak w pocz�tkach XVI w. gotyk na ziemiach polskich przeradza� si� w renesans. Figura zmar�ej jest niew�tpliwie wzorowana na gotyckich przedstawieniach Matki Bo�ej Bolesnej, za� oprawa pomnika jest ju� renesansowa.
Dojrza�ym przyk�adem renesansowej rze�by, znajduj�cym si� w tarnowskim ko�ciele katedralnym jest pomnik nagrobny trzech Jan�w Tarnowskich w lewej nawie pod ch�rem.
Za najpi�kniejszy w Europie renesansowy pomnik przedstawiaj�cy kobiet� uwa�a si� wisz�cy pomnik nagrobny Barbary z T�czy�skich Tarnowskiej, �ony Hetmana Jana Tarnowskiego. Rze�ba pochodzi z warsztatu Bart�omieja Berrecciego, w�oskiego artysty, budowniczego i rze�biarza Kaplicy Zygmuntowskiej w wawelskiej katedrze. Tarnowska Katedra jest znana przede wszystkim z najwy�szych pomnik�w nagrobnych w Europie. Jednym z nich jest pomnik Hetmana Jana Tarnowskiego wniesiony na lewej �cianie prezbiterium, jego wysoko�� wynosi 13,8 m. Jest to jeden z najpi�kniejszych renesansowych zabytk�w tego typu w Polsce i w Europie. Po drugiej stronie prezbiterium wznosi si� monumentalny pomnik nagrobny ksi���t Ostrogskich - wniesiony ju� w stylu baroku.

Przystanek 2: Dw�r obronny w Szymbarku
Szesnastowieczny Dw�r obronny w Szymbarku, wybudowany oko�o 1540 roku, jest najlepszym przyk�adem kasztelu w Polsce. Stanowi� centrum w�adzy rodu G�adysz�w, tzw. �Dominium Ropae�. Dw�r stoi na skraju skarpy, opadaj�cej do doliny Ropy. Dawniej u jego st�p istnia� br�d na rzece, a sama Ropa by�a sp�awna: transportowano ni� np. �ci�te drzewa z g�rskich las�w.
Obiekt wybudowany jest na planie prostok�ta o wymiarach 20 na 13 metr�w. Do czterech naro�nik�w przylegaj� kwadratowe, rozszerzaj�ce sie ku g�rze wie�e, tworz�ce w miejscu rozszerzenia kamienne machiku�y. Wybudowany by� pierwotnie w stylu gotyckim, ale z czasem nadano mu ostateczny renesansowy charakter. Dzisiejszy kszta�t zawdzi�cza przebudowie z lat 1585 - 1590. Pogr��ony dach schowany jest za wysok�, arkadow� attyk�, kt�ra tworzy ca�o�� wraz z attykami na wie�ach. Poni�ej attyki widoczny jest pas dekoracji sgraffitowej. Reszta bry�y jest otynkowana. Budynek jest tr�jkondygnacyjny. Posiada piwnice, kt�re pe�ni�y funkcj� magazynu, parter o charakterze obronnym i pi�tro z dwiema du�ymi salami reprezentacyjnymi. W dworze zachowa�y si� kamienne obramienia okien i drzwi, kilka kamiennych komink�w oraz resztki polichromii w po�udniowo-zachodnim alkierzu.
Z Dworem w Szymbarku zwi�zanych jest wiele poda� i legend, jedna z nich m�wi o skarbach schowanych w jaskini znajduj�cej sie pod dworem i pilnowanych przez diab�y, inna - o czterech c�rkach rycerza G�adysza herbu Gryf, kt�re mia�y mieszka� w wie�ach - z powodu odmiennych charakter�w, ka�da w innej.
W XVIII wieku Dw�r zosta� opuszczony przez w�a�cicieli, a w XIX wieku uruchomiono w nim gorzelni�. Doprowadzi�a ona do rujnacji budynku i dewastacji jego wn�trza. W 1973 roku rozpocz�to jego renowacj�, kt�ra zosta�a zako�czona zosta�a jesieni� 2010 roku. Odrestaurowany Dw�r w Szymbarku jest odzia�em Muzeum Dwory Karwacjan�w i G�adysz�w w Gorlicach.
Koordynacja projektu:
Katarzyna Trojanowska

Organizator:
Stowarzyszenie Willa Decjusza

Partnerzy:

Tarnowskie Centrum Informacji
PTTK Odzia� �Ziemi Tarnowskiej� w Tarnowie
Muzeum Dwory Karwacjan�w i G�adysz�w w Gorlicach

Fundatorzy:
Projekt zosta� zrealizowany przy wsparciu udzielonym przez Islandi�, Liechtenstein i Norwegi� poprzez dofinansowanie ze �rodk�w Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego, a tak�e bud�etu Rzeczpospolitej Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarz�dowych.

Projekt zrealizowano przy wsparciu finansowym Wojew�dztwa Ma�opolskiego.

Sponsorzy:
Grupa PZU, BP Europa SE, Siemens Sp. z o.o.

Partnerzy Medialni:
TVP Krak�w, TVP Historia, TV Ma�opolska, Radio RMF Classic, Gazeta Krakowska, Spotkania z Zabytkami, Miesi�cznik Spo�eczno-Kulturalny Krak�w, Edukacyjny Krak�w, Wrota Ma�opolski, Turystyka Ma�opolska, Turystyka Kulturowa.